Oudersparticipatie geeft ouders in de jeugdhulp een volwaardige stem

Hoe geven jullie oudersparticipatie vorm?

Joke Vermeiren: “We brengen ouders samen die kinderen of jongeren hebben die jeugdhulp ontvangen. Hun verhalen en ervaringen nemen we mee in gesprekken met hulpverleners, voorzieningen, andere jeugdhulporganisaties en het beleid. Zo proberen we ervoor te zorgen dat ouders een volwaardige stem krijgen binnen het jeugdhulplandschap. Dat er niet óver hen wordt gepraat, maar mét hen. We vertrekken altijd van wat zij zeggen. Daarom organiseren we regelmatig bevragingen en bijeenkomsten.”

Zijn jullie dan een soort lotgenotengroep?

Vermeiren: “Je kunt natuurlijk niet ontkennen dat ouders samenbrengen veel kracht geeft. Door het contact met andere ouders voelen ze dat ze niet alleen staan. Maar we zijn zeker geen zelfhulpgroep en onze focus ligt niet op hulpverlening of individuele klachten.”

We proberen ervoor te zorgen dat ouders een volwaardige stem krijgen binnen het jeugdhulplandschap. Dat er niet óver hen wordt gepraat, maar mét hen

Is het voor ouders makkelijk om het woord te nemen? Of overheerst taboe en schaamte?

Vermeiren: “In onze organisatie is er gelukkig geen sprake van schaamte of taboe. Ouders kunnen bij ons zichzelf zijn en vinden heel veel (h)erkenning. Maar ze vertellen wel vaak dat ze in hun eigen omgeving op taboes botsen. Als je kind in een voorziening verblijft, dan moet er wel een voorgeschiedenis van verwaarlozing, drugs of mishandeling zijn: dat idee leeft helaas nog bij een groot deel van onze samenleving.”

Wat zijn de belangrijkste verzuchtingen van ouders?

Vermeiren: “Vooral het gebrek aan informatie is iets wat heel vaak terugkeert in gesprekken met ouders. En dat start al bij het prille begin. Ouders die voor het eerst met jeugdhulp geconfronteerd worden, omschrijven het soms als een denderende trein waar je op belandt, maar waar je amper nog afraakt. De trein raast door, je kent geen enkele halte en weet niet wat de bestemming is. Ook het gebrek aan gelijkwaardigheid is voor veel ouders een doorn in het oog. Vaak ontstaat bij ouders het gevoel van een ongelijke machtsverhouding. De regie over hun kinderen wordt overgenomen en ouders krijgen het gevoel dat ze zich telkens weer moeten bewijzen. Als ze te kritisch zijn, worden ze meteen een ‘lastige’ ouder en van die stempel raken ze nog maar moeilijk af. En als ze bijvoorbeeld worden uitgenodigd voor een ‘overleg’, dan blijkt dat eerder een ‘informatie-overdracht’ te zijn: de betrokken hulpverleners zeggen wat er gaat gebeuren, maar hun mening wordt amper gevraagd. Al moet ik wel zeggen dat er de voorbije jaren veel veranderd is.”

Als je kind in een voorziening verblijft, dan moet er wel een voorgeschiedenis van verwaarlozing, drugs of mishandeling zijn: dat idee leeft helaas nog bij een groot deel van onze samenleving

Hoe is de rol van ouders binnen jeugdhulp dan geëvolueerd?

Vermeiren: “Het thema ‘oudersparticipatie’ leeft steeds sterker binnen de jeugdhulp, dat merken we echt bij heel veel voorzieningen en organisaties. Al gaat de ene daar wel veel verder in dan de andere. Sommige voorzieningen vragen aan ouders of het goed is als er ’s ochtends drie soorten beleg op tafel staan, en vinden dat ze goed bezig zijn qua participatie. Maar er zijn ook al heel wat voorzieningen die standaard de ouders uitnodigen wanneer een overleg gepland staat over hun kind, en die bij elke beslissing ook door de ‘ouderbril’ proberen te kijken.”

Wat kan er volgens jou nog beter?

Vermeiren: “Er zou nog meer rechtstreekse dialoog met ouders mogen zijn. En hulpverleners moeten hen ook echt als volwaardige partners zien. Ik denk dat ouders nog zelden vergeten worden, maar dat wil niet zeggen dat er ook echt naar hun mening en visie wordt geluisterd. Als je wil dat ze volwaardige gesprekspartners worden, dan moeten ze ook goed geïnformeerd zijn. En dat wil ook zeggen dat de communicatie anders moet. Als je ouders om de oren slaat met vakjargon, kunnen ze niet op een gelijkwaardige manier in het gesprek staan."

"Ik wil ook benadrukken dat heel veel valt of staat met het allereerste contact. Als ouders bijvoorbeeld door de huisarts of het CLB uitleg krijgen over jeugdhulp, dan moeten ze meteen goed geïnformeerd worden: wat mogen ze precies verwachten, welke stappen kunnen volgen, wat zijn de valkuilen … Om hen te helpen, zou ook de vertrouwenspersoon meer gepromoot mogen worden. Intussen weten veel mensen dat jongeren in de jeugdhulp daar recht op hebben, maar dat geldt ook voor ouders. Iemand moet hen dat natuurlijk wel vertellen - anders weten ze dat simpelweg niet. In het ideale geval gaat er ook iemand actief mee op zoek naar een geschikte vertrouwenspersoon.”

Ouders die voor het eerst met jeugdhulp geconfronteerd worden, omschrijven het soms als een denderende trein waar je op belandt, maar waar je amper nog afraakt

Jullie werken ook veel samen met hulpverleners. Hoe gaat dat praktisch?

Vermeiren: “We organiseren hulpverlenersgroepen, waarbij we de vragen, adviezen en bekommernissen van ouders bij hen aankaarten. En er zijn ook dialoogdagen in de verschillende provincies. Tijdens rondetafels en workshops gaan grote groepen hulpverleners en ouders dan met elkaar in dialoog over allerlei thema’s. Maar daarnaast worden we ook regelmatig gecontacteerd door voorzieningen of andere organisaties die vragen hebben over bepaalde aspecten van oudersparticipatie. Dat is wel vrij afhankelijk van de regio: Limburg heeft bijvoorbeeld een heel sterke traditie van participatie met jongeren en ouders.”

Daarnaast proberen jullie ook te wegen op het beleid. Wat zijn de grootste verwezenlijkingen?

Vermeiren: “We zijn aanwezig in allerlei stuurgroepen en adviesraden over jeugdhulp en vertegenwoordigen zo de ouders - net zoals vzw Cachet de jongeren een stem geeft. Als er bijvoorbeeld een nieuw decreet komt of een uitbreiding van een  jeugdhulpmodule, dan spelen wij een adviserende rol. Zo hebben ouders heel ijverig meegewerkt aan het nieuwe jeugddelinquentierecht. Ze hadden een belangrijke stem in het scheiden van jongeren die een als misdrijf omschreven feit hebben gepleegd, versus jongeren die uit een verontrustende leefsituatie komen. Over die laatste groep gesproken: vanuit de ouders proberen we er heel erg op te hameren om hen zo te omschrijven, en niet als ‘jongeren uit een problematische opvoedingssituatie’, zoals helaas nog vaak gebeurt. Dat is erg stigmatiserend voor ouders. Terwijl een verontrustende leefsituatie lang niet altijd met opvoeding te maken heeft. Er kunnen allerlei factoren aan de basis liggen.”

Als je wil dat ouders volwaardige gesprekspartners worden, dan moeten ze ook goed geïnformeerd zijn.
En dat wil ook zeggen dat de communicatie anders moet

Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen verandert binnenkort van naam en wordt Ouders. Waarom was dat zo belangrijk?

Vermeiren: “Onze naam is een hele mond vol, het leek ons daarom tijd voor vernieuwing. Uiteraard hebben we dat participatief aangepakt. Eerst hebben we brainstormsessies georganiseerd in alle regio’s, waarbij onze medewerkers met ouders in gesprek gingen. Na wat filterwerk hebben we nog een avond georganiseerd waarop iedereen kon meestemmen voor het uiteindelijke resultaat. Dat is Ouders. geworden, de naam die de voorkeur kreeg van de grote meerderheid. ‘Ouders.’ heeft ook twee betekenislagen die elkaar mooi aanvullen. Wij zijn een punt waar ouders terechtkunnen. Maar anderzijds kan de jeugdhulp ook niet om ouders heen, punt! De regie ligt bij hen, de jeugdhulp mag hen dus niet wegdenken maar moet manieren vinden om met hen samen te werken. Er is ook een nieuw logo en de gloednieuwe website www.ouderspunt.be. Heel spannend allemaal.”

Wat is jouw belangrijkste hoop voor de toekomst?

Vermeiren: “We blijven streven naar volwaardige participatie zodat alle partners die bij het jeugdhulpverhaal betrokken zijn als evenwaardig worden gezien. Let op: vanuit Ouders. willen wij ons zeker niet positioneren tegenover de jeugdhulp. In voorzieningen en andere organisaties wordt elke dag schitterend werk geleverd en hulpverleners geven het beste van zichzelf. Wij willen als organisatie naast hen staan en met hen samenwerken om blinde vlekken zichtbaar te maken. Alleen zo kunnen we de stem van ouders luid en duidelijk laten weerklinken.”

De nieuwe naam heeft twee betekenislagen die elkaar mooi aanvullen. Wij zijn een punt waar ouders terechtkunnen. Maar anderzijds kan de jeugdhulp ook niet om ouders heen, punt!