Tijdens infoavond krijgen kandidaat-pleegouders een realistisch beeld van wat pleegzorg inhoudt

14 vrouwen en 6 mannen wachten met spanning in bedrijvencentrum De Punt in Gentbrugge. Ze doorbladeren de boekjes die kinderen uitleggen wat het betekent om samen te leven met een pleegkind of snuisteren in de slides die ze straks te zien krijgen van pleegzorgbegeleidster Sofie. Het publiek is zoals op iedere infoavond heel divers. Sommige aanwezigen overwegen al jaren pleegzorg en zetten nu de eerste stap. Anderen weten helemaal niet wat pleegzorg inhoudt maar zijn wel nieuwsgierig. “De meeste mensen komen hier voor de eerste keer”, vertrouwt Sofie me voor de start van de infoavond toe. “Aan de manier waarop mensen vragen stellen of reageren, voel ik onmiddellijk of ze er al mee bezig zijn of dat het nog te vroeg is.”

Realistisch beeld

In Vlaanderen is er nog nood aan zo’n 600 pleeggezinnen. Toch is het niet de bedoeling dat na een infoavond alle aanwezigen het inschrijvingsformulier invullen, vindt Bart. Hij zette zelf zes jaar geleden de stap naar het pleegouderschap. “Als mensen nog twijfelen, heb ik liever dat ze neen zeggen en wachten. Dat klinkt misschien raar, zeker omdat er een groot tekort is aan pleeggezinnen, maar kinderen zijn geen gebruiksvoorwerp. Je kunt na een tijd niet zomaar zeggen: mmm, het is toch niet wat ik verwachtte. Daarom ben ik ook aanwezig op zo’n avond. Ik wil een realistisch beeld ophangen van pleegzorg want het is niet altijd rozengeur en maneschijn. We komen soms toestanden tegen, maar het maakt de reis meer dan waard.”

Bart en zijn vrouw hadden al een zoon van 5 toen ze zich als pleegouder opgaven. “Opeens was mijn vrouw zwanger, maar het liep mis en we verloren ons kindje. Een nieuwe zwangerschap zou risicovol zijn en daarom startten we met de procedure voor pleegouder. We beklagen het ons niet. Ook al bevinden we ons soms niet in de gemakkelijkste situatie, we weten dat we onze pleegdochter vooruit helpen door haar een tweede kans te geven.”

Warm thuis

Dat maatschappelijk engagement is een van de belangrijkste redenen om pleegouder te worden. Het pleegkind stabiliteit en een warme thuis geven door geborgenheid, veiligheid, structuur en houvast te bieden. Sofie maakt van in het begin duidelijk dat pleegzorg en adoptie verschillend zijn. Pleegzorg is in principe tijdelijk. De officiële juridische termijnen die opgelegd zijn door een jeugdrechter zijn zes maand, een jaar, twee of drie jaar. Daarnaast zijn er ook minder duidelijke termijnen in de praktijk. Er is ook nood aan langdurige pleegzorg. “Een mama die al drie geplaatste kinderen heeft en een vierde op de wereld zet, zal wellicht niet meer de kans krijgen om het met dit vierde kind te bewijzen dat ze het wel kan”, legt Sofie uit. “De kans is dus groter dat we vertrokken zijn voor een lang traject van enkele jaren, ook al spreekt de jeugdrechter maar een termijn van een jaar af. Als pleegouder weet je ongeveer over welke termijn het gaat, maar er kan van alles gebeuren. Pleegouders moeten dus rekening houden met die onzekerheid, maar het zal bijna nooit een totaal onverwacht afscheid zijn. In zo goed als alle situaties wordt er gewerkt aan dit afscheid, wat ook de reden van stopzetting mag zijn.”

Bart startte met kortdurende pleegzorg, maar dat evolueerde snel naar langdurende. De termijn werd bij hen onmiddellijk drie jaar. De moeilijkste factor vindt hij het loslaten. “We weten dat onze pleegdochter ooit uit ons gezin zal vertrekken, maar dat loslaten gebeurt ook bij elk bezoek van de ouder.” Nog een duidelijk verschil met adoptie is dat het kind een naam en een netwerk heeft. Meestal blijven ze met hun eigen ouders in contact. Als pleegouder deel je dus het ouderschap met de ouders. “En co-ouderschap maakt het natuurlijk niet altijd even gemakkelijk”, geeft Bart toe. “De andere partij heeft niet altijd hetzelfde idee over hoe je omgaat met een kind. Je mag niet vergeten dat een pleegkind loyaal blijft aan zijn ouders. Daarom is het belangrijk om flexibel te zijn en empathie te tonen. Je moet voor hen openstaan zonder een oordeel te vellen. Onze pleegdochter heeft bijvoorbeeld een foto van haar ouders en grootouders in haar kamer staan.”

Op die manier zouden we een kind een warme thuis kunnen geven, net zoals we doen voor onze eigen kinderen

Wat met privacy?

Opeens gaan enkele vingers de lucht in. De kandidaat-pleegouders hebben vragen over de bezoekregeling. In welke mate wordt er rekening gehouden met het gezin? Hoe zit het met de privacy? “Bij het ophalen of terugbrengen van het pleegkind komt de ouder in principe niet in het huis van de pleegouder”, zegt Sofie. “Daar zijn duidelijke afspraken over. Wanneer ouders bepaalde grenzen overschrijden, komen wij als pleegzorgbegeleider tussenbeide.” Op de gezichten van de kandidaat-pleegouders valt een blik van geruststelling af te lezen. De pleegzorgbegeleider neemt de moeilijke taken of boodschappen op zich. “Dat is een groot voordeel”, vindt Bart. “Dat je ingewikkelde zaken aan iemand anders kunt overlaten.”

Verschillende mogelijkheden

De pleegouders kunnen voor verschillende vormen van pleegzorg kiezen. Zo is er de crisisopvang, een vorm van korte en afgebakende opvang, waarbij de dringendheid het belangrijkste kenmerk is. “Hier gaat het altijd over een ernstige situatie,” legt Sofie uit. “Het moet snel gebeuren en je hebt geen voorkennis van het kind of voorbereiding. Je moet met andere woorden heel flexibel zijn.”

Bij de ondersteunende pleegzorg vangt een pleeggezin kinderen op waarvan de ouders kwetsbaar zijn, omdat ze bijvoorbeeld huisvestings- of relatieproblemen hebben en geen beroep kunnen doen op een eigen netwerk. De perspectiefzoekende pleegzorg gaat na welke hulpverlening voor het kind het meest aangewezen is terwijl bij perspectiefbiedende pleegzorg het kind voor langere tijd onderdak krijgt in een pleeggezin.

“De pleegouders zijn volledig vrij in hun keuze”, legt Bart uit. “De diversiteit in de pleegzorg vind ik heel belangrijk. Je kan bijvoorbeeld aangeven of je het ziet zitten om iemand van een andere cultuur op te voeden. Hoe eerlijker je je aanvraag indient, des te beter zal de match zijn. We hebben vanaf het begin van het traject onze zoon die op dat moment vijf jaar was betrokken. Hij vond het belangrijk dat het pleegkind jonger was dan hij.”

Uiteraard bekijkt de pleegzorgdienst ook of de vorm die de kandidaat-pleegouders verkiezen ook wel effectief de beste keuze is voor hun (gezins)situatie. “Een aantal zaken zijn sowieso inherent aan pleegzorg en kan je als pleegouder niet kiezen of weigeren”, zegt Sofie.

Vormingsavonden

De infoavond kan al een eerste stap zijn naar het pleegouderschap. In het bundeltje papieren zit voor iedere kandidaat-pleegouder een inschrijvingsformulier. “We raden mensen aan om dit pas in te vullen wanneer er geen ingrijpende belangrijke gebeurtenissen voor de deur staan”, zegt Sofie. “Ik denk bijvoorbeeld aan een verhuis, zwangerschap of veranderen van werk want dat zorgt sowieso voor spanningen. De komst van een pleegkind vraagt veel veranderingen en dan is een stabiele situatie belangrijk.” Eenmaal het formulier ingevuld is volgen er enkele persoonlijke gesprekken en vier vormingsavonden waar enkele thema’s belicht worden, zoals de gevoelswereld van het pleegkind, de omgang met de buitenwereld, het pleegkind en zijn ouders en de plaats van het kind in het pleeggezin. “Tijdens een vijfde vormingsavond komen ervaringsdeskundigen deze thema’s verder toelichten in een panelgesprek.”

De infoavond loopt stilaan op zijn einde. Enkele aanwezigen stellen nog enkele persoonlijke vragen individueel aan Sofie en Bart. Naast mij hebben kandidaat-pleegouders Sofie en Cedric een duidelijk en realistisch beeld gekregen. “Tijdens mijn studies aan de hogeschool, tien jaar geleden, kreeg ik een gastcollege over pleegzorg en dat is me altijd bijgebleven”, zegt Sofie. “Nu onze twee kinderen geen baby meer zijn, hebben we plaats en zin om een pleegkind betere kansen en stabiliteit te geven.” Cedric was nog niet helemaal overtuigd maar dat is veranderd door wat hij  deze avond hoorde. “Het viel me op dat de pleegzorgbegeleider een belangrijke ondersteunende taak vervult.” Crisisopvang zien Sofie en Cedric niet onmiddellijk zitten, perspectiefzoekende of perspectiefbiedende pleegzorg des te meer. “Op die manier zouden we een kind een warme thuis kunnen geven, net zoals we doen voor onze eigen kinderen.”