Naar een vernieuwd rechtenkader voor kinderen en jongeren in de jeugdhulp
Update februari 2024: de Vlaamse Regering keurde op 9 februari 2024 het ontwerp van decreet definitief goed.
Het decreet over de rechtspositie van de minderjarige wordt geactualiseerd. Dit decreet vertaalt de rechten van minderjarigen naar de context van hulpverlening. Het voorontwerp van decreet voorziet een duidelijker rechtenkader voor minderjarigen in de (vooral residentiële) jeugdhulp. Het gaat onder meer over privacy, bezoek en onderwijs. In lijn met het huidige decreet leggen de wijzigingen veel nadruk op participatie en dialoog met het kind of jongere en de context.
Het decreet omvat verder ook nieuw geformuleerde rechten, zoals het recht op tijdsbesteding en op vrije tijd. Van voorzieningen wordt verwacht dat ze werken aan een ontwikkelingsgericht leefklimaat. Waar rechten uitzonderlijk worden ingeperkt, zijn er striktere voorwaarden.
Privacy en contact met familie
Jongeren in een jeugdhulpvoorziening geven aan dat ze soms een gebrek aan privacy ervaren. De decreetwijziging besteedt hier meer aandacht aan, bijvoorbeeld door het recht op een eigen kamer, eigen spullen en eigen kleding. Ook het recht op bezoek en contact met familie is beter uitgewerkt. Als er geen bezoek mogelijk is, moet dit beter gemotiveerd worden ten aanzien van het kind of de jongere in kwestie. Ook andere vormen van contact met familie en/of vrienden – zoals via internet en sociale media – zijn duidelijk ingeschreven in het vernieuwde decreet.
Een aantal rechten worden nu uitdrukkelijk vermeld: elk kind en jongere in Vlaanderen heeft recht op onderwijs, maar ook op vrije tijd en tijdsbesteding, binnen of buiten de voorziening. En op gezondheidszorg, evenwaardig aan de gezondheidszorg in de samenleving. Door deze rechten uitdrukkelijk in te schrijven willen we ervoor zorgen dat kinderen en jongeren zo gewoon mogelijk kunnen opgroeien, ook binnen de jeugdhulp.
Vrijheidsbeperkende maatregelen
Voorzieningen moeten sterk inzetten op een preventiebeleid om onder andere het gebruik van afzondering en fixatie te vermijden. Deze kunnen enkel nog onder strikte voorwaarden. Een erg belangrijke aanpassing, vooral voor jongeren in een gemeenschapsinstelling, is dat afzondering als sanctie expliciet verboden wordt.
Proces hier naartoe
Veel van de aanpassingen zijn gebaseerd op de aanbevelingen uit het onderzoek van het Steunpunt Welzijn, Volksgezondheid en Gezin: Gesloten opvang van minderjarigen in Vlaanderen: een rechtspositieregeling en de door hen ontwikkelde richtlijn: ‘De preventie en toepassing van afzondering en fixatie in de brede residentiële jeugdhulp’. Daarnaast zijn ook recente kinderrechtelijke en pedagogische inzichten erin verwerkt, zoals een verfijning van het belang van het kind en het belang van een ontwikkelingsgericht leefklimaat.
Een intersectorale administratieve werkgroep werkte tekstvoorstellen uit op basis van bovenstaand materiaal. Op twee stakeholdersmomenten en de raadgevende comités van Opgroeien en VAPH is hierover in gesprek gegaan met (vertegenwoordigers van) voorzieningen en cliëntenorganisaties en kinderrechtenorganisaties.
Vervolgtraject
De Vlaamse Regering keurde het voorontwerp van decreet en de memorie van toelichting een eerste keer goed op 2 juni.
Na advies van de Vlaamse Raad WVG, de Vlaamse Jeugdraad, de Vlaamse Toezichtscommissie Gegevensbescherming en de Gegevensbeschermingsautoriteit zijn de teksten op 13 oktober een tweede keer goedgekeurd door de Vlaamse Regering.
Na verwerking van het advies van de Raad van State keurde de Vlaamse Regering op 9 februari 2024 het ontwerp van decreet definitief goed.
- Het ontwerpdecreet en bijhorende memorie van toelichting zijn nu ingediend bij het Vlaams Parlement voor bespreking en goedkeuring.
Meer weten? Bekijk het ontwerp van decreet en de memorie van toelichting.