Veilig verblijf

De capaciteit die erkend is op 1 maart 2023: 

Jaartal	Totaal
2021	67
2022	109
1 maart 2023	139/163 (85%)*
Eind 2023	145
2024	163

*78% bedcapaciteit / veilige trajecten inbegrepen

Zijn alle plaatsen effectief operationeel op 1 maart 2023?

Neen. Een aantal organisaties zijn nog in volle opstart. Zoals de Vijver Antwerpen, Zorgbedrijf Antwerpen, Klavier Antwerpen, Ruyskensveld Oost-Vlaanderen én de Wissel en Schipbreukelingen in Vlaams-Brabant.

Momenteel hebben de regio’s Oost- en West-Vlaanderen het grootste capaciteitsprobleem. Beide regio’s zullen eind 2023 een capaciteit hebben van slechts 70%. We verkennen daarom extra opties om deze regio’s te versterken.

Zijn de voorzieningen klaar om met deze uitdagende doelgroep aan de slag te gaan?

De opstart van een nieuwe werking is nooit evident. Teams moeten op elkaar ingespeeld raken en tijd krijgen een identiteit te creëren. Bovendien zijn er heel wat extra uitdagingen bij het samenwonen. Daarom krijgen de (opstartende) organisaties de komende twee jaren extra ondersteuning. Zo zijn er 1 coach voor West- en Oost-Vlaanderen, 1 coach voor Antwerpen en 1 coach voor Vlaams-Brabant – Brussel en Limburg voorzien, voor ondersteuning op maat van de organisaties.

Hieronder komen veelgestelde vragen over een aantal topics aan bod, zoals: 

• welke jongeren komen er in veilig verblijf terecht?

• toeleiding veilig verblijf

• visie op veilig verblijf

• samenwerking met de gemeenschapsinstellingen

• uitstroom veilig verblijf

Welke jongeren komen er in veilig verblijf terecht?

Jongeren in veilig verblijf vallen onder de definitie zoals omschreven in het hulpprogramma voor jongeren in geblokkeerde ontwikkelingstrajecten: 

• het ontwikkelingstraject van de jongere is geblokkeerd op verschillende levensdomeinen;
• de jongere kan niet voltijds thuis wonen of enkel met heel intensieve ondersteuning;
• de jongere brengt de psychische of fysieke integriteit van zichzelf of anderen in gevaar;
• de jongere staat heel ambivalent tegenover de hulpverleningsrelatie;
• er is geen sprake van een ernstige meervoudige beperking.

Het expertisenetwerk diagnostiek analyseert - samen met relevante partners - of een jongere aan deze criteria beantwoordt. Het schat de ondersteuningsbehoeften in en doet uitspraak over de nood aan onder andere veilig verblijf, als deel van het hulpverleningstraject.

Door het gesloten karakter van veilig verblijf kan de jongere opnieuw in verbinding gaan met zichzelf, zijn netwerk, de hulpverlening en de maatschappij. Het gesloten karakter is tijdelijk van aard en het traject is anders voor elke jongere. De jongeren weten wanneer, hoe en waarom een bepaalde vorm van geslotenheid wordt aangehouden.

Hoe verhoudt veilig verblijf zich tot het nieuwe hulpprogramma voor jongeren in geblokkeerde ontwikkelingstrajecten?

Veilig verblijf krijgt vorm door een netwerk van partners. Dat betekent dat elke organisatie deel is van een ruimer traject en niet meer alleen staat, zoals vroeger vaak het geval was.

Toeleiding veilig verblijf

Een voorziening veilig verblijf neemt alleen minderjarigen op die zijn aangemeld door een verwijzer of jeugdhulpaanbieder bij het expertisenetwerk diagnostiek, dat deel uitmaakt van het hulpprogramma voor jongeren in geblokkeerde ontwikkelingstrajecten.

Het gaat om jongeren voor wie een vorm van geslotenheid tijdelijk noodzakelijk is, met het oog op hun psychische of fysieke integriteit. Het expertisenetwerk doet een uitspraak over de nodige hulp, waarna de hulpverlening intersectoraal vorm krijgt.

Kan iedereen toeleiden naar veilig verblijf?

Neen, veilig verblijf blijft een gerechtelijke maatregel. Als het expertisenetwerk diagnostiek een advies formuleert met veilig verblijf als deel van een hulpverleningstraject, kan een consulent van de sociale dienst jeugdrechtbank het advies aan de jeugdrechter voorleggen. De jeugdrechter neemt de uiteindelijke beslissing.

Visie op veilig verblijf

De visie op de organisatie van het veilig verblijf kan je in de visienota terugvinden.

Hoe gesloten is veilig verblijf?

De jongere zijn psychische, fysieke en seksuele integriteit beschermen en hem daarvoor nodig beveiligen is een belangrijke opdracht van alle organisaties veilig verblijf. Dat is ook zo vermeld in de nieuwe regelgeving. Meer informatie is te vinden in de visienota.

Een nog grotere uitdaging is de periode waarin een jongere opnieuw vrijheden en verantwoordelijkheden krijgt. Veilig verblijf gaat over het leren omgaan met vrijheden. Dat is een moeilijke evenwichtsoefening voor voorzieningen en hulpverleners, vooral omdat dit heel direct invloed heeft op de veiligheid van jongeren. Het is belangrijk organisaties hierin te ondersteunen en ook jeugdrechters mee te nemen in de inhoudelijke invulling van de beveiliging in het hulpverleningstraject.

Wat is regelgevend verwacht van een organisatie veilig verblijf? Welk beleid geldt er voor de geslotenheid?

De voorziening is partner in het samenwerkingsverband en ontwikkelt - in afstemming en via regelmatige bijsturing met de andere partners van het hulpprogramma binnen het werkingsgebied - een pedagogisch beleid rond veiligheid. Dat komt in het huishoudelijk reglement, met minstens volgende elementen:

• de visie op relationele veiligheid;
• de visie op infrastructurele veiligheid met minstens de mogelijkheid tot geslotenheid;
• de modaliteiten voor geslotenheid op maat: individueel gedifferentieerd in het traject van elke minderjarige.

In een tweede fase wordt hierover ook in gesprek gegaan met de voorzieningen GES+.

Mag een voorziening veilig verblijf en GES+ nog jongeren afzonderen?

Een voorziening mag een jongere nooit afzonderen als straf of bij elke dreigende escalatie. Er moet een duidelijk preventiebeleid zijn waarin staat hoe men zich organiseert om afzondering maximaal te voorkomen. Meer informatie hierover staat in de intersectorale richtlijn voor de preventie en toepassing van afzondering en fixatie in de brede residentiële jeugdhulp. Ook het decreet rechtspositie van de minderjarige wordt in die zin aangepast.

Vindt de voorziening het toch noodzakelijk om een minderjarige tijdelijk af te zonderen of andere vrijheidsbeperkende maatregelen te nemen? Dan moet dit gebeuren volgens de modaliteiten van het decreet van 7 mei 2004. Dat kan onder meer het geval zijn:

• om de veiligheid te herstellen bij acuut en ernstig gevaar,
• om de veiligheid te behouden bij potentieel gevaar,
• ter preventie van acuut en ernstig gevaar voor de minderjarigen of anderen.

Het huishoudelijk reglement van de voorziening beschrijft minstens de volgende elementen:

• het preventiebeleid op afzondering,
• de infrastructurele vertaling van de afzondering,
• de wijze van registratie van elke afzondering,
• de duur van de afzondering,
• het toezicht op en de mogelijkheden tot contact van de minderjarige tijdens de afzondering,
• de opvolging van de afzondering in het ruimer pedagogisch traject van de jongere.

Samenwerking met de gemeenschapsinstellingen

Verblijven er nog jongeren met een VOS-vordering in de gemeenschapsinstellingen?

Door de gefaseerde opstart van veilig verblijf daalt het aandeel jongeren met een VOS-vordering in de gemeenschapsinstellingen al sterk. Het gaat momenteel nog om een tiental jongeren van wie het vervolgtraject individueel vorm krijgt. Een verlenging zal slechts voor enkele jongeren nodig zijn.

Na 1 maart 2023 kunnen sowieso geen nieuwe jongeren met een VOS-vordering instromen in de gemeenschapsinstellingen.

Blijft samenwerking met de gemeenschapsinstellingen mogelijk?

De gemeenschapsinstellingen zijn een vaste partner om geïntegreerd het traject binnen het hulpprogramma mee vorm te geven. Dit kadert in hun opdracht om time-out aan te bieden voor de doelgroep van het hulpprogramma. Ook hun forensische expertise kan heel nodig zijn in de trajecten.

De 40 time-outplaatsen in de gemeenschapsinstellingen blijven dus behouden. Een werkgroep verkent momenteel op welke manier de expertise van de gemeenschapsinstellingen flankerend en ondersteunend kan worden ingezet binnen de werking van veilig verblijf.

Uitstroom veilig verblijf

Jongeren uit de gemeenschapsinstellingen hebben extra uitstroommogelijkheden in de reguliere hulpverlening. Is dat ook zo voor veilig verblijf?

Ja, we voorzien dat de uitstroommogelijkheden VOS vanuit de gemeenschapsinstellingen ook voor veilig verblijf beschikbaar zijn. Artikel 3 van het erkennings- en subsidiëringsbesluit vermeldt dat de administrateur-generaal kan bepalen dat een organisatie voor bijzondere jeugdzorg op jaarbasis een bepaald aantal minderjarigen die in een gemeenschapsinstelling verblijven, moet begeleiden of opvangen.

Deze bepaling wordt aangepast en zal gelden voor jongeren die ofwel in een gemeenschapsinstelling verblijven ofwel in een afdeling veilig verblijf. Bij de voorzieningen in wiens erkenning is opgenomen 'te begeleiden of op te vangen minderjarigen gemeenschapsinstellingen' gebeurt een aanpassing naar 'te begeleiden of op te vangen minderjarigen uit gemeenschapsinstelling of veilig verblijf'. 

Nog vragen over veilig verblijf? Contacteer delphine.levrouw@opgroeien.be.